مقاله المار ممدیار اف وزیر امور خارجه : نگرشی بر دوران 25 ساله استقلال و اولویت های سیاست خارجی

مقاله المار ممدیار اف وزیر امور خارجه :

نگرشی بر دوران 25 ساله استقلال و اولویت های سیاست خارجی

جمهوری آذربایجان که بیست و پنجمین سالگرد استقلال خویش را سپری می نماید همانند سال های گذشته در همه عرصه ها و از جمله در عرصه سیاست خارجی نیز موفقیت های بزرگی به دست آورده است. آذربایجان با تبدیل شدن به یکی از دول پیشرو در منطقه، امروز یکی از کشورهایی محسوب میگردد که در جهان حرفی برای گفتن دارد. این موفقیت ها در سایه استراتژی سیاست خارجی آینده نگرانه حاصل گردیده است که به واسطه رهبر ملی حیدر علی اف پایه گذاری گردیده و توسط رئیس جمهور الهام علی اف به نحو احسن در حال تداوم می باشد.

خبرگزاری آذرتاج در ذیل به انتشار دیدگاه های المار ممدیاراف وزیر امور خارجه پیرامون نقش تاثیرگذار استراتژی سیاست خارجی در افزایش نفوذ کشور در عرصه بین الملل و تحکیم پایه های استقلال کشور می پردازد.

دستور مورخ 11 اکتبر 2016 رئیس جمهوری آذربایجان " پیرامون برپایی بیست و پنجمین سالگرد استقلال جمهوری آذربایجان" ضمن ارائه واضح و اجمالی طرق طی شده در دوران استقلال، تحکیم پایه های دولتمداری کشور در عرصه های سیاست داخلی و خارجی، توسعه بخش اقتصاد، غنی شدن فرهنگ کشور و تبدیل جمهوری آذربایجان به عاملی برای افتخار تمامی اتباع آن  چه در داخل و چه در خارج از کشور را مورد تاکید قرار داده است.

تهدیدات داخلی و خارجی که آذربایجان در سال های اولیه استقلال با آن روبرو بوده و وجود حس خطراز دست رفتن دوباره استقلالی که ملت سالها در حسرت آن بسر برده است، ثابت نمود که، حراست از استقلال و تحکیم پایه های آن به اندازه کسب استقلال صعب و دشوار می باشد .

زمانی که ادبیات سیاسی و رسانه های جمعی جهان در اوایل سال 1990 را ورق می زنیم شاهد پیش بینی های بد بینانه در مورد آذربایجان می باشیم. آذربایجان کشوری تلقی می گردد که در مسیر افول بوده و در آستانه از دست رفتن نظام دولتی قرار داشت. متاسفانه این بدبینی از ریشه های واقعی نیز بر خوردار بود. تجاوز ارمنستان به آذربایجان و اشغال 20 درصد از اراضی آن، آوارگی و کوچ اجباری بیش از یک میلیون نفر از شهروندانمان و فلاکت انسانی که کشور با آن روبرو گردیده بود، افلاس سیاست داخلی و خارجی به دلیل عدم کارایی حاکمیت سیاسی و قرار گرفتن کشور در آستانه جنگ داخلی واقعیت های تلخ دو سال اول استقلال کشور را تشکیل می دادند . فلاکتی که اکنون برخی از دول خاور نزدیک را فرا گرفته است، آنروزها از آذربایجان دور نبود .

تاریخ کشورهای جهان از جمله تاریخ جنگ و دیپلماسی حاکی از آنست که، در برهه های پر کشمکش به آزمایش کشیده شدن یک کشور، نقش افراد در زندگی ملت ها و دولتها غیر قابل انکار می باشد. ملت آذربایجان درک سیاسی و اراده ی قاطع سیاسی خویش را به نمایش گذاشته و در برهه زمانی که از اهمیتی حیاتی بر خوردار بود با اصرار خواستار بازگشت حیدر علی اف به حاکمیت گردید.

در برهه زمانی کوتاه شخصیتی به نام حیدر علی اف مسیر تاریخ را تغییر داده و تمامی پیش گویی های بدبینانه را در هم شکست. حیدر علی اف هم صدایی ملی در پیرامون سیاست های داخلی و خارجی کشور را تامین نموده، سیاست داخلی و امنیت کشور را تثبیت کرده، اقدام به تاسیس ارتش نموده، وضعیت در جبهه ها را تغییر داد. به گونه ای که ارتش آذربایجان توانست ضربه های تکان دهنده ای را به نیروهای مسلح ارمنستان وارد نماید و ارمنستان مجبور به پذیرش آتش بس گردید، برنامه اصلاحات دمکراتیک را متحول ساخت.

حیدر علی اف رهبر ملی کسی بود که توانست پاسخ گوی مطالبات زمان باشد و با در نظر گرفتن واقعیت های ژئوسیاسی کشور و نیز با استخراج نتایج ماندگار از تاریخ  دولت مداری غنی ملتمان، به استقرار استراتژی سیاست خارجی بپردازد.

این استراتژی با لحاظ نمودن عوامل ذیل تعیین گردید:

-         شرایط طبیعی جغرافیایی کشور، عوامل ژئو سیاسی و اهمیت ژئواستراتژیک منطقه ای که در آن واقع شده ایم.

-         واقعیت های تاریخی و نتایج منتج از آن؛

-         ضرورت سیاست خارجی متوازن و چند قطبی؛

-         تجاوز نظامی ارمنستان به آذربایجان و اشغال 20 در صدی از اراضی مان؛

-         کینه ورزی لابی های ارمنی علیه کشورمان و سیاست سیاه نمایی ایشان؛

-         برخورداری کشور از منابع انرژی غنی و امکانات حمل و نقل؛

-         منابع انسانی و توان مندی اقتصادی آذربایجان؛

-         تاریخ و فرهنگ غنی ملت و رسومات چند فرهنگی آن؛

عامل نفت و جغرافیایی سیاسی آذربایجان که در طول تاریخ مسبب اصلی از دست رفتن دولت ملی و تبدیل آذربایجان به میدان نبرد و رقابت سیاسی قدرت های بزرگ گردیده بود، بر اساس استراتژی سیاست خارجی چند قطبی و متوازن اعمال شده توسط حیدر علی اف به جدی ترین عامل تحکیم پایه های استقلال و دولت مدار کشور مبدل گردید.

در وحله اول، وی اقدام به شکل دهی فضایی مناسب در پیرامون کشور به فراخور دیپلماسی منتج از استراتژی سیاست خارجی نوین نشات گرفته از منافع ملی ملت آذربایجان و نیز خواسته های ملی، خنثی سازی بار منفی تاثیرات خارجی در راستای حل مسائل سیاسی و اقتصادی و اجتماعی داخل کشور، عادی سازی مناسبات با دول همسایه و گسترش جغرافیای سیاست خارجی و تحقق سیاست انرژی موفق به واسطه ی "قرارداد قرن" نمود.

رئیس جمهور الهام علی اف در مراسم رسمی به مناسبت 25 سالگرد برپایی استقلال دولت آذربایجان به ایراد سخنرانی با مضمونی عمیق و گسترده پرداخته و در توصیف آن دوره چنین گفت:

اولویت های سیاست خارجی محض در آن سالها مشخص گردید، آذربایجان به سان یک دولت لائیک معاصر پای در مسیر توسعه گذاشت. یعنی در آن سالها بود که قدم های استراتژیک مشخصی در پیرامون آینده کشور برداشته شد. امروز تاریخ نشان میدهد که این تنها مسیر صحیح بوده است .

به منظور تحقق استراتژی سیاست خارجی نوین از طرف حیدر علی اف دستوراتی مبنی بر شکل گیری مجدد وزارت امور خارجه و ایجاد ساختارها و کادر دیپلماتیک حرفه ای آن را صادر نمود. سیاست اعمال شده از جانب رهبر ملی حیدر علی اف در راستای آماده سازی کادر های ملی در تمام عرصه ها و شرایط ایجاد شده توسط وی در دهه هفتاد در راستای تحصیل نیرو های جوان در قوی ترین موسسات آموزش عالی اتحاد جماهیر شوروی پس از گذشت چندین دهه در عرصه ی دیپلماسی خارجی نیز نتایج خود را به همراه داشت. انتخاب جوانان با معلومات، با سواد و دارای تسلط کامل به زبان خارجی و در عین حال صادق به دولت و ملت خویش از موسسات آموزش عالی و به کار گیری ایشان در وزارت امور خارجه روند شکل گیری کادر دیپلماتیک ملی را تکان داد.

در نتیجه سیاست دور اندیشانه حیدر علی اف امروزه نیروهایی صادق به ملت و دولت در سیستم وزارت امور خارجه مشغول به کار می باشند که از توانایی اجرای دستورات و اوامر ریاست دولت در عرصه ی سیاست خارجی بر خوردار بوده، قدرت درک ظرافت های دیپلماسی معاصر را داشته، در امر مناطق و کشورها متخصص گردیده، پیچیدگی دیپلماسی چندجانبه و مسائل حقوق بین الملل را از نزدیک درک کرده و حتی به زبان های نادر نیز مسلط می باشند.

در سال 2003 ملت آذربایجان بار دیگر دوراندیشی خود را به نمایش گذاشته، اراده سیاسی خود مبنی بر تداوم میراث  حیدر علی اف را نشان داد.  با  رهبری  رئیس جمهور الهام  علی اف به عنوان تداوم گر شایسته ی میراث پیشوای بزرگ، کشورمان امروز نیز سیاست های داخلی و خارجی موفقیت آمیز خود را تداوم می بخشد.

در نتیجه سیاست های خارجی ماهرانه ی ریاست دولت، موضع کشور در عرصه ی بین الملل به عنوان نمود کاملی از حقوق بین الملل تحکیم گردیده، نفوذ کشورافزایش یافته، قدرت تاثیر گزاری مثبت بر روند های جهانی و منطقه ای افزون گشته، از خواسته های ملی مان حراست گردیده و محقق می شود.

چنانکه در مجامع دیپلماتیک گفته می شود، هر چند که تمامی دولت ها از ساختار فورمالیته ای به نام وزرات خارجه برخوردارند، لیکن تمامی دولت ها از قدرت اعمال سیاست خارجی برخوردار نمی باشند. همان طوری که همه مجامع بین المللی اقرار می نماید، آذربایجان امروز در حقیقت کشوری است که طبق منافع ملی خود سیاست خارجی انجام می نماید. طبیعیست که اطمینان و استقلال ما در عرصه ی سیاست خارجی، محصول سیاست های داخلی موفقیت آمیز بوده است. علیرغم اشغال بخشی از اراضی مان همچنان در مسیر توسعه قرار دارد.

آذربایجان در بین سالهای 2004 تا 2014 از بالاترین رشد اقتصادی در جهان بر خوردار شد. فقر به صورت قطعی از 50 درصد به 5 درصد تغییر یافت. نرخ بیکاری در کشور در حدود 5 در صد می باشد، سرمایه گذاری ها بر مبنای تحصیلات صورت می گیرد. در آذربایجان نرخ با سوادی قریب به 100 در صد می باشد. در طی سالهای اخیر بیش از 3000 مدرسه ساخته و باز سازی شده است. در کشور بیش از 500 بیمارستان راه اندازی گردید که این نیز مرگ و میر کودکان را به طور محسوس کاهش داده است.

در آذربایجان برابری جنسیتی به طور کامل رعایت می گردد. حکومت سرمایه های عظیمی را وارد بخش حراست از محیط زیست کرده است. آذربایجان با بهبود جدی ضریب توسعه ی انسانی در بین 187 کشور جهان از رده ی 91 در سال 2004 به رده ی 78 در سال 2015 صعود کرده و از دسته بندی گروه توسعه ی انسانی متوسط وارد گروه توسعه ی انسانی برتر گردیده است.

حتی کاهش قیمت نفت و بحران اقتصادی کشورهای تولید کننده ی نفت نیز نتوانست تاثیری جدی بر اقتصاد آذربایجان بگذارد. آذربایجان به عنوان کشوری با منابع غنی انرژی محسوب می گردد. لیکن هدف اصلی ما تبدیل طلای سیاه به سرمایه ی انسانیست. از این روی سرمایه گذاری در عرصه تحصیل، تقویت نظام تامین اجتماعی و اصلاحات صورت گرفته چنان وضعیتی را به وجود آورده است که اقتصاد کشور به شاخه های مختلفی تقسیم گردیده و وابستگی های نفتی کاهش یافته است.

سیاست خارجی کشور در بستر توسعه و امنیت داخلی متوازن گردیده و بر پایه ی بنیان های چندقطبی محقق میگردد. چنانکه ریاست دولت چندین بار خاطر نشان گردیده آذربایجان از نظام سیاست خارجی مستقل و شفافی بر خوردار می باشد. در عین حال آذربایجان با در نظر گرفتن اصول و قواعد حقوق بین الملل در سیاست خارجی خویش و نیز با لحاظ منشور سازمان ملل متحد در مناسبات خارجی خود معتقد به حقوق برابر، عدم مداخله در امور داخلی کشورها، همکاری مفید متقابل و احترام به حق حاکمیت و تمامیت ارضی کشور ها می باشد.

به فراخور توسعه جهشی کشور و مرحله ی جدید استقلال و نیز مطالبات در حال تغییر، مناسبات بین المللی در دوره های مختلف، موضوعات روزمره ی استراتژی سیاست خارجی کشور نیز،  بر اساس اصولی که حیدر علی اف پایه گزاری نموده است به روز میشود .

امروز موضوعات ذیل،  سر فصل های سیاست خارجی در حال انجام توسط ریاست دولت را تشکیل می دهند:

 -         حراست و تقویت استقلال و حق حاکمیت آذربایجان

متاسفانه اصل حاکمیت دولت ها که محصول نظام وستفالن می باشد در مناسبات بین المللی معاصر که از ماهیتی هرج و مرج گرایانه بر خوردار است، همواره مورد تعرض قرار گرفته و معروض مداخلات جانبی می گردد. بعضی دولت ها به صورت غیر قانونی در درون دولت هایی که از حقوق برابر برخوردارند خود را "برتر" پنداشته، مداخله در امور دولت های دیگر را "وظیفه خود" می دانند. در نتیجه تحرکاتی که در جریان است سرنوشت، حق حاکمیت و وحدت دولتهای سنتی را همواره مورد تهدید قرار داده،  ایشان را در عرصه ی حقوق بین الملل از ذهنیت به عینیت تبدیل کرده و عرصه های جدیدی را جهت مناقشه ایجاد می نماید.

ملت آذربایجان در راستای احیای استقلال کنونی خویش قربانیان زیادی داده و ملتمان سالیان سال در انتظار چنین استقلالی بوده است. از این رو نیز حراست و تحکیم استقلال آذربایجان و انتقال آن به نسل های آینده، یکی از اساسی ترین وظایفیست که پیش رو داریم .

ما بر اساس موضع اصل برابری حق حاکمیت،  به حق حاکمیت سایر دولت ها احترام گذاشته در امور داخلی ایشان مداخله نکرده و چنین رفتاری را در قبال خویش نیز توقع داریم.

-         از بین بردن نتایج تجاوز ارمنستان به آذربایجان، تامین تمامیت ارضی و حق حاکمیت آذربایجان در چارچوب مرز های شناخته شده در سطوح بین الملل و نیز تامین صلح و امنیت پایدار در منطقه.

شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال 1993 با تصویب قطعنامه های شماره 882، 853، 874 و884 توسل به زور علیه آذربایجان و اشغال اراضی آن را مورد انتقاد قرار داده است. در این قطعنامه های شورای امنیت، بار دیگر لزوم احترام به تمامیت اراضی و حق حاکمیت آذربایجان را مورد تاکید قرار داده و ضمن تایید تعلق منطقه ی قره باغ کوهستانی به جمهوری آذربایجان به عنوان بخشی جدای ناپذیر آن، خروج آنی، کامل و بی قید و شرط قوای اشغال گر از اراضی اشغالی را خواستار گردیده است.

در بیانیه های متعدد صادر شده از جانب ریاست شورای امنیت در طی سالهای 1995-1992 میتوان به موارد بسیار این چنینی بر خورد نمود. جای بسی تاسف است که خواسته های قاطعانه ی این چنینی شورای امنیت در پیرامون خروج قوای اشغال گر از اراضی آذربایجان تا به امروز نیز اجرایی نگشته و تلاش های میانجی گری صورت گرفته به مدت بیش از 20 سال در چارچوب سازمان امنیت و همکاری اروپا هم چنان بی نتیجه مانده است. به جای انجام مذاکرات با نیت مثبت، ارمنستان به صورتی آشکار تمام تلاش ها در راستای حل مسالمت آمیز مناقشه را نقض می نماید. ارمنستان با بی اهمیتی به تمامی مطالبات شورای امنیت سازمان ملل متحد و نقض گستاخانه ی حقوق بین الملل از خروج قشون خود از اراضی آذربایجان امتناع نموده، مانع از بازگشت صدها هزار آذربایجانی رانده شده از خانه و کاشانه خویش گردیده و سعی در تقویت هر چه بیشتر وضع موجود به واسطه ی تغییر در دموگرافی و فرهنگ مناطق اشغال شده دارد. این حقایق ناراحت کننده یک بار دیگر به واسطه ی کمیته ی حقیقت یاب سازمان امنیت و همکاری اروپا مورد تایید قرار گرفته است .

علاوه بر این ارمنستان با تحریف نگاه ها از مسائل اساسی و حقیقی، روند صلح، جنبه های فنی آتش بس، هرازگاهی مبادرت به تخریب نظامی می نماید. در آخرین مورد و در اوایل ماه اوریل سال جاری ارمنستان حملاتی گستر ده ای علیه شهر وندان غیر نظامی آذربایجان انجام داد .مراکز مسکونی آذربایجانی ها از جمله مدارس، بیمارستان ها و مکان های دینی مورد حمله گسترده به واسطه ی سلاح های سنگین قرار گرفت و در نتیجه ی حملات غیر مسئولانه ارمنستان بسیاری از شهروندان غیر نظامی آذربایجان از جمله کودکان، زنان و سالخوردگان کشته شدند و به صورت جدی مصدوم گردیدند. در صورت عدم اتخاذ تدابیر دفاعی به موقع،  تعداد کشته شدگان در میان اهالی بسیار بیش از این میتوانست باشد. ارمنستان جنازه ی سربازان شهید شده در جنگ را غیر قابل شناسایی نموده است .

در این حمله 34 شهر و روستای آذربایجان به طور گسترده مورد تخریب قرار گرفت. به موازات آن، زیر ساخت های عمومی ، ساختمان های خصوصی و اجتماعی نیز آسیب بسیار   دیده اند. بسیاری از ساختمان ها علی الخصوص منازل مسکونی، مدارس، کودکستان ها، مراکز فرهنگی و سایر بناهای عمومی تخریب گردیده است. آذربایجان پس از جنگ ماه آوریل به صورت آشکار خواستار تداوم مذاکرات بر اساس گفتگو های واقع گرایانه شد.

گفتگو های واقع بینانه منتج به آزادی اراضی اشغال شده آذربایجان و با تغییر وضع موجود که در سطح سران دولت های گروه مینسک سازمان امنیت همکاری اروپا غیر قابل قبول و بی دوام می گردد، خواهد شد. لیکن ارمنستان باز هم به واسطه ی اعمال مخرب خویش سعی در ایجاد اختلال در روند گفت و گوها دارد. حوادث آوریل بار دیگر نشان داد که حضور نیروهای ارمنستان در اراضی تحت اشغال آذربایجان اصلی ترین علت تنش محسوب می گردد. سیاست های اشغال گرانه ی ارمنستان هیچ زمانی موفقیت آمیز نخواهد بود. منطقه قره باغ کوهستانی بخش جدایی ناپذیر آذربایجان بوده و همواره نیز چنین خواهد ماند.

تنها راه نیل به راه حلی مداوم و پایدار و ایجاد روابط مدنی بین دو دولت همسایه، آزادی اراضی تحت اشغال آذربایجان، احیای حق حاکمیت و تمامیت ارضی آذربایجان و تامین بازگشت رانده شدگان و آواره شدگان اجباری به سرزمین مادری خویش با رعایت تمامی حقوقشان می باشد. حقوق بین الملل و قطعنامه های مربوطه شورای امنیت نیز خواستار این امر می باشد. هر چقدر ارمنستان این واقعیت را زودتر درک نماید و نیرو های مسلح خویش را از اراضی اشغال شده آذربایجان خارج کند مناقشه به همان میزان سریعتر حل و فصل گردیده، همچنین ارمنستان و اهالی آن از افق های همکاری و از توسعه ی اقتصادی بهره مند خواهند گردید.

هیچ جای شک نیست که جوامع ارمنی و آذربایجانی قره باغ کوهستانی، بار دیگر روزی  در امنیت و به طور شایسته در این بخش از آذربایجان کنار هم خواهند زیست. از این روی نیز تدوام تلاش ها در راستای برقراری صلح، توافق و همزیستی در قره باغ کوهستانی و بین این دو اجتماع از اهمیتی حیاتی بر خوردار است. ما این مسائل را که نیازمند توجه ویژه می باشد به مصابه جنبه های ضروری روند آشتی می پنداریم.

به منظور حل مناقشه به طور عادلانه و متناسب با حقوق بین الملل ، آذربایجان همواره از تمامی امکانات خویش و پلاتفورم های بین المللی به طور مداوم استفاده خواهد نمود. نتیجه ی سیاست های آذربایجان بر عرصه های بین المللی است که در جریان اجلاس سران کشورهای عضو ناتو در ورشو در تاریخ 8-9 جولای سال 2016 دولتهای عضو ناتو در پاراگراف 24 بیانیه ی کلی سران کشورها بار دیگر پایبندی خویش به حمایت از تمامیت اراضی، حق حاکمیت و استقلال آذربایجان را مورد تاکید قرار داده، بیان داشتند که مناشقات موجود در قفقاز جنوبی تنها به واسطه ی قواعد حقوق بین الملل، منشور سازمان ملل متحد و پیمان نامه ی هلسینکی قابل حل میباشد. در اجلاسیه سران پیشین نیز دولت های عضو به بیان همین موضع پرداخته بودند.

تصویب برخی موارد تامین کننده ی منافع کشورمان در جریان سیزدهمین اجلاس کنفرانس همکاری های اسلامی برگزار شده در شهر استانبول در تاریخ 15-10 آوریل سال 2016  با مشارکت ریاست دولتمان در یادها مانده است. در بیانیه نهایی اجلاس، بند های دقیق در پیرامون تجاوز ارمنستان به کشورمان، افزایش عمدی تنش ها از جانب کشور اشغال گر در اوایل ماه آوریل سال 2016 و ایجاد گروه تماس سازمان همکاری های اسلامی در ارتباط با تجاوز جمهوری ارمنستان به جمهوری آذربایجان گنجانده شده است.

در ماه سپتامبر سال 2016 و در چارچوب هفتاد و یکمین اجلاسیه اجلاس سران سازمان ملل متحد اولین جلسه گروه تماس با سرپرستی دبیر کل سازمان همکاری های اسلامی برگزار گردیده است .

در سند کلی هفدههمین اجلاس کشور های عضو جنبش عدم تعهد که در جزیره مارگاریت جمهوری بولیواری ونزوئلا به تاریخ 18-13 سپتامبر سال 2016 برگزار گردید نیز،  دولتها و سران حکومتها علیرغم قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل متحد از عدم حل مناقشه آذربایجان و ارمنستان و  وجود تهدیدات امنیتی و تهدید برای صلح منطقه و جامعه ی بین الملل در نتیجه این امر اظهار تاسف نموده و خواستار حل مناقشه در چارچوب تمامیت اراضی، حق حاکمیت و مرزهای شناخته شده در سطح بین المللی جمهوری آذربایجان گردیدند.

در چارچوب اطلاع رسانی پیرامون سیاست های تجاوز گرایانه ارمنستان و نتایج آن، فعالیت ها در راستای شناساندن نسل کشی خوجالی به جهانیان به صورتی فعال ادامه دارد. در سال 2015 شورای وزیران سازمان همکاری های اسلامی قطعنامه ی ویژه ای را در رابطه با نسل کشی خوجالی تصویب کرده و از کشورهای عضو خواست تا در راستای شناسایی نسل کشی خوجالی در سطح بین الملل تلاش های خویش را بسیج نمایند. به موازات این امر در کنگره گوانت مالا، همچنین در شورای نمایندگان ایالت پنسیلوانیای آمریکا و مجلس سنای ایالت آریزونا قطعنامه هایی در پیرامون نسل کشی خوجالی به تصویب رسید. شورای نمایندگان ایالات کنکتکوت آمریکا در رابطه با نسل کشی خوجالی بیانیه صادر کرد. فرمانداران ایالات جورجیا و یوتا بیانیه هایی را در ارتباط با سالگرد نسل کشی خوجالی منتشر نمودند. دیپلماسی حمله ای طراحی شده به واسطه ی رئیس جمهور الهام علی اف در رابطه با حل مناقشه ی ارمنستان – آذربایجان از این پس نیز به صورتی قاطعانه و اصولی ادامه خواهد یافت .

-         تحکیم صلح و امنیت بین الملل، مشخص نمودن تهدیدات خارجی علیه امنیت آذربایجان و جلو گیری از آن.

در سند مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ارتباط با تصویب برنامه توسعه بعد از سال 2015  ضمن اشاره به حقوق و تعهدات دولت ها در ارتباط با حقوق بین الملل با تاکید دوباره بر لزوم احترام به تمامیت ارضی و سیاست مستقل کشورمان بیان شده است که توسعه ی پایدار بدون صلح  و صلح بدون توسعه ی پایدار ممکن نیست .

جهان هنوز هم با نقض قواعد و اصول بنیادین حقوق بین الملل دست به گریبان است. خطر ترور شکل و نمود جدیدی می گیرد. نظام امنیت بین المللی در برابر گروه های تروریستی که خود شبیه دولت ها عرضه می نمایند اظهار عجز میکند.

بیگانه هراسی، نژاد پرستی افراطی، تبعیض های نژادی و اسلام هراسی به عنوان جایگزینی برای چند فرهنگی تقویت می گردد. نهاد هایی که مسئول صلح و امنیت بین المللی می باشند تعهدات خویش را به صورت تاثیر گذار انجام نمی دهند. تهدیدهای سنتی نقض کننده روابط بین الملل که به موازات تهدیدات فرا ملی تمامیت ارضی و حق حاکمیت دولت ها را به واسطه اعمال زور نشانه می گیرند نیز در حال طغیان می باشد. سیاست بلوکه شدن نظامی مختص دوران جنگ سرد ادامه داشته و با خطوط جدید ترسیم می گردد و با پرده های آهنین آویخته می شود. بحران مالی – اقتصادی جهانی عمیق تر می گردد و مکانیزم های تنظیم کننده جدیدی جهت مقابله با آن شکل نمی گیرد. بازار نفت دنیا و تجارت جهانی به قربانی انحصار طلبی های سیاسی بدل گشته است. در چنین شرایطی آذربایجان از تلاش برای تحکیم امنیت و صلح بین الملل جهت ایجاد سیستم روابط بین المللی برپایه چند قطبی، برتریت قانون و اصول و قواعد حقوق بین الملل برخوردار است. آذربایجان همچنین از تقویت نقش نهاد های سیاسی-اقتصادی بین المللی و افزایش سطح تاثیر گذاری آن، علی الخصوص اصلاح مجمع عمومی و شورای امنیت سازمان ملل متحد، مشارکت شورا بر اساس وظایف خود در عملیات های صلح دوستانه به فراخور دلیل وجود آن، تشویق گفت و گوی تمدن ها و فرهنگ ها در سطح جهانی، تشویق اجرای برنامه های توسعه پایدار، تبادل تجارب پیش رو و تحکیم نظام بین الملل به واسطه کمک های بشر دوستانه حمایت می نماید.

-         توسعه روابط دو جانبه

مناسبات بین دولت ها عبارت از مناسبات بین دول مستقل می باشد. هیچ تصادفی نیست که توسعه روابط دو جانبه با کشورهای جهان از جانب ریاست دولتمان به عنوان یکی از اولویت های سیاست خارجی کشور تعیین گردیده است. انتخاب آذربایجان به عنوان عضو غیر دائم شوای امنیت سازمان ملل متحد با حمایت 155 کشور در سال 2012 نمودی از برخورداری کشورمان از روابط دو جانبه موفقیت آمیز با کشورهای جهان می باشد. در راستای توسعه روابط دو جانبه اولویت همکاری همه جانبه با کشورهای همسایه، یکی از جهات اصلی محسوب می گردد. به استثنای ارمنستان امروزه روابط آذربایجان با دول همسایه در عرصه های سیاسی، اقتصادی، بشر دوستانه و سایر عرصه ها به صورتی مداوم در حال توسعه می باشد.

همکاری دو جانبه با دولت های همسایه در چارچوب مکانیزم همکاری منطقه ای به صورت سه جانبه نیز تداوم دارد. روابطمان با دولت های آسیای مرکزی، کشورهای مشترک المنافع، جهان عرب و اسلام، جنوب شرق اروپا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا، کشورهای آسیایی، کشورهای شمالی و جنوبی آمریکا و کشورهای قاره آفریقا در چارچوب همکاری مفید متقابل توسعه می یابد. در این راستا عضویت کشورمان در اتحادیه کشورهای مشترک المنافع و سازمان همکاری اسلامی، روابط سازمان یافته با اتحادیه اروپا، برخورداری از موقعیت عضو ناظر در اتحادیه عرب، اتحادیه آفریقا و سازمان دولت های آمریکا، عضویت فعال در"روند استانبول قلب آسیا" و برخورداری از موقعیت عضو طرفدار گفتگو در سازمان همکاری  شانگهای شرایط مساعدی را در راستای توسعه همکاری دو جانبه با دولت های عضو فراهم می آورد. امیدواریم که امضای توافقنامه همکاری استراتژیک پیشنهاد شده به اتحادیه اروپا، ما را در ارتقاء سطح کیفی روابطمان یاری نماید.

با هدف توسعه روابط دو جانبه، جغرافیای نمایندگی های دیپلماتیک گسترش می یابد. در آخرین اقدام جمهوری آذربایجان اقدام به تاسیس سفارت در جمهوری لبنان و جمهوری دموکراتیک خلق الجزیره نموده و نمایندگی دیپلماتیک کشور در عراق آغاز به فعالیت کرده است. آذربایجان در حال حاضر در سطح جهان بیش از هشتاد نمایندگی دیپلماتیک دارد.

-         توسعه دیپلماسی چند جانبه

در روند توسعه دیپلماسی چند جانبه، آذربایجان اهمیت خاصی برای اصلاح و افزایش تاثیرگذاری سازمان ملل متحد و ساختارهای تخصصی آن و شورای امنیت و جمع سران این سازمان قائل است.

سازمان ملل متحد در حفظ و حراست صلح و امنیت بین المللی، توسعه مناسبات دوستی فی ما بین دول و در جهت نیل به مقاصد مثبتی چون انجام همکاری های بین المللی از نقشی مهم برخوردار است. آذربایجان به عنوان عضو غیر دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد در طی سال های 2013-2012 به تحکیم صلح و امنیت بین المللی خدمت شایانی نموده است. با تلاش های آذربایجان برای اولین بار شورای امنیت سازمان ملل  متحد و سازمان همکاری های اسلامی اجلاس مشترک برگذار نمودند. در انتخابات برگذار شده در ماه ژوئن سال 2016 در مجمع سران سازمان ملل متحد آذربایجان با کسب 176 رای از میان 184 کشور عضو توانست به عضویت شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد در طی سال های 2019-2017 انتخاب گردد. مرکز پلاتفرم اکوسوک در راستای انجام مذاکرات حرفه ای منعطف به توسعه بوده و امکانات جدیدی را برای کشور در راستای توسعه بین المللی فراهم خواهد آورد.

پس از مجمع سران سازمان ملل متحد، جنبش عدم تعهد که 120 کشور عضو آن می باشند بزرگ ترین پلاتفرم بین المللی محسوب می گردد. آذربایجان در سال 2011 عضو جنبش عدم تعهد گردید. جنبش عدم تعهد از سال تاسیس خود از نقشی اساسی در تقویت صلح و امنیت بین المللی برخوردار می باشد. در طی 50  سال موجودیت این نهاد کشورهای عضو از ارزش ها و اصول مشترک حراست نموده و در راستای نیل به همکاری متقابل  توانایی ایجاد زمینه های مشترک را به نمایش گذاته اند.

در هفدهمین اجلاس سران کشورهای عضو جنبش عدم تعهد که در 18-13  ماه سپتامبر سال 2016 در جزیره ی مارگاریت جمهوری بولیواری ونزوئلا برگزار گردید سران کشورها توافق نمودند که نوزدهمین اجلاس سران در سال 2019 در آذربایجان برگذار شود. نوزدهمین اجلاس سران که قرار است در باکو به سال 2019 برگزار گردد در عین حال از ماهیتی سمبلیک برخوردار خواهد بود. چنانکه قاره ی اروپا پس از اجلاس سران بلگارت در سال 1989 و پس از گذشت 30 سال، از امکان میزبانی اجلاس سران دولت ها و حکومت های عضو جنبش عدم تعهد برخوردار خواهد گردید. آذربایجان در طی سال های 2022-2019 ریاست جنبش عدم تعهد را عهده دار خواهد بود. آذربایجان از عملکردی فعال در سازمان های بین المللی منطقه ای که عضو آنها می باشد نیز برخوردار است و پیشنهاداتی را در راستای تعیین شکل همکاری های جدید ارائه می نماید. این امر به ویژه در سازمان امنیت و همکاری اروپا، شورای اروپا، سازمان همکاری های اسلامی، اتحادیه کشورهای مشترک المنافع، شورای همکاری دول ترک زبان، سازمان همکاری های اقتصادی، گوام، بی اس ای سی و سایر نهادهای قابل ذکر می باشد.

-         توسعه روابط اقتصادی دو جانبه، تحقق استراتژی کشور در زمینه انرژی  و حمل و نقل

توسعه روابط اقتصادی خارجی آذربایجان، تشویق پتانسیل های اقتصادی کشور در خارج، گسترش بخش غیر نفتی، تشویق و توسعه صادرات، جلب سرمایه های خارجی به کشور، تشویق کشورها به سرمایه گذاری در آذربایجان، انجام سفرهای نمایندگان رسمی و کاری آذربایجان به کشورهای خارجی، برگزاری اجلاس کارگروه ها و کمیسیون های مشترک آذربایجان با کشورهای خارجی، ورود محصولات و خدمات جمهوری آذربایجان به بازارهای جدید و در عین حال جلب فناوری های معاصر کشورهای خارجی به آذربایجان جهات اصلی همکاری دو جانبه محسوب می گردد. در این راستا وزارت امور خارجه در جهت انجام جلسات کمیسیونهای مشترک و همایش های تجاری به همکاری با وزارت اقتصاد و سایر نهاد های مربوطه می پردازد. در توسعه روابط اقتصادی دو جانبه، بخش گردشگری نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. وزارت فرهنگ و گردشگری و نمایندگی های دیپلماتیک کشور در راستای شناساندن امکانات گردشگری آذربایجان به کار مشترک در کشورهای مقصد گردشگری می پردازند.

در چارچوب همکاری های منطقه ای و بین المللی، پروژه های انرژی و حمل و نقلی که آذربایجان مبادرت به انجام آن نموده به بسط همکاری های منطقه ای کمک شایانی می نماید. ما از مشارکتی فعال در تحقق کریدور حمل و نقل شمال-جنوب و شرق-غرب برخورداریم. ایجاد مسیر بین المللی ترانس خزر و بهره برداری از آن در آینده ای نزدیک و ساخت راه آهن باکو-تفلیس-قارس جزء پروژه های مهم محسوب می گردند. عینیت یافتن پروژه کمربند اقتصادی جاده ابریشم، راه آهن مذکور را به یکی از اساسی ترین زیرساخت های منطقه مبدل خواهد نمود.

اطمینان داریم که تکمیل زود هنگام راه آهن قزوین – رشت – آستارا (ایران) – آستارا (آذربایجان) در چارچوب کوریدور حمل و نقل شمال و جنوب رشد اقتصادی را متحول خواهد نمود و کشورهایی که به پروژه جلب می گردند و هم چنین همه کشورهای منطقه از امکانات حمل و نقل وسیع تری برخوردار خواهند گردید. آذربایجان ایجاد کننده لوایح بزرگ انرژی چون "کوریدور گاز جنوبی" می باشد. این پروژه ای در راستای همکاری های انرژی و تامین امنیت انرژیست. کریدورهای انرژی و حمل و نقل تنها از اهمیت حمل بار و انرژی برخوردار نمی باشند. این یک کریدور همکاری همه جانبه است. کشورهای آذربایجان، گرجستان، ترکیه، بلغارستان، یونان، آلبانی و ایتالیا اعضای پروژه ی کوریدور گاز جنوبی به شمار می آیند. اطمینان داریم که در مراحل بعدی کشورهای حوزه ی بالکان نیز به پروژه ملحق خواهند شد. در راستای اجرای لوایح TANAP، شاه دنیز 2 و TAP که از اجزای مهم کوریدور گاز جنوبی به شمار می آیند آذربایجان به اتفاق همکاران خود سیاستی پایدار را تداوم خواهد بخشید.

-         توسعه دریای خزر به عنوان محلی برای صلح و همکاری

در چهارچوب روند گفت و گوها کارهای مهمی در ارتباط با توافق بر سر مفاد کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر صورت گرفته است. تصمیمات سیاسی ماخوذه و توافقاتی که در چهارچوب اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر حاصل گردیده در کل در خدمت تاثیر گذاری هرچه بیشتر گفت و گوهای آتی در پیرامون کنوانسیون می باشد.

دریای خزر جزء مهمی از بسیاری پروژه های بین المللی و منطقه ای در راستای تامین رفاه ملت کشورهای  ساحلی و  هم چنین  تامین امنیت  انرژی  جهان  می باشد.  تحکیم  همکاری های  بین المللی، کشف منابع جدید انرژی و بهبود محیط سرمایه گذاری جهت حمل انرژی به بازارهای بین المللی، ایجاد روابط معتبر و امن و مسائل مرتبط با جلب فناوری های پاک از منظر محیط زیست و با در آمد زایی بالا از اولویت های اصلی دولت های ساحلی دریای خزر به شمار می آیند. طرف آذربایجانی اطمینان دارد که تمامی مسائل مرتبط با رژیم حقوقی دریای خزر می باید در چهارچوب احترام به حق حاکمیت دولت های ساحلی دریای خزر و همکاری مفید متقابل، هم چنین اعتماد و تحکیم اعتبار بین طرفین علی الخصوص در مسائلی چون ثبات و امنیت منطقه ای و فعالیت های اقتصادی و علمی- تحقیقاتی در حوزه ی دریای خزر قابل حل و فصل می باشد. تدابیر اعتماد سازی همچنین تامین شرایط امنیت برابر برای دولت های ساحلی دریای خزر نیز می باید بر پایه تامین نظر و منافع تمامی طرفین، هم چنین عدم تهدید امنیت یکدیگر، رعایت حق حاکمیت دول ساحلی دریای خزر و احترام به تمامیت ارضی و استقلال ایشان و نیز عدم مداخله در امورات داخلی یکدیگر استوار باشد. ما خود را در نگرانی های کشورهای حوزه ی دریای خزر از وضعیت کنونی محیط زیست این دریا شریک دانسته و خواهان توسعه همکاری ها در راستای حل مشکل اکولوژی دریای خزر می باشیم.

-         گفت و گوی تمدن ها و توسعه چند فرهنگی

آذربایجان در طول قرن ها محل تجمع دین ها، فرهنگ ها و تمدنهای مختلف بوده است. کشورمان تنها از نقش پل جغرافیایی بین شرق و غرب برخوردار نبوده و در عین حال یک پل فرهنگی نیز محسوب می گردد. در طول قرن ها نمایندگان دین ها و فرهنگ های مختلف در آذربایجان تحت شرایط صلح و به صورتی شایسته روزگار گذرانیده اند. بردباری دینی و چند فرهنگی همیشه در اینجا موجود بوده است. حتی در زمانی که کلمه چند فرهنگی وجود نداشت نیز این ایده جاری بوده است.

نتیجه این امر است که امروزه آذربایجان کشوری کثیر القوم می باشد. در اینجا نمایندگان تمامی ادیان و اقوام در شرایطی صلح آمیز زندگی می نمایند. این سیاست و سبک زندگی ماست. در طی قرن ها آذربایجان علیرغم وضعیت سیاسی و اجتماعی حاکم بر کشور از این ثروت حراست و پاسداری نموده است.

برای ما گوناگونی فرهنگی، سیاست دولتی محسوب می گردد. در کشورمان هر دو سال یکبار همایش گفتوگوی تمددن ها برگزار می گردد. به صورتی متمادی باکو پذیرای همایش بشر دوستانه بین المللی باکو می باشد. در اینجا نیز هدف اصلی، تجمع نمایندگان ادیان مختلف و ایجاد تفاهم متقابل هرچه بیشتر در بین ملتها می باشد.

آذربایجان پذیرای اجلاس رهبران دینی جهان که به امر گفت و گوی بین ادیان اختصاص دارد بوده است. این موضوع یکی از مهم ترین مسائلی است که امروزه در جهان مطرح می باشد و نقش اتحاد تمدن ها را پررنگ تر کرده است.

در سال 2008 ما برنامه "روند باکو" را به اجرا در آوردیم که این نیز به پلاتفرمی گسترده برای گفت و گوی تمدن ها بدل گردید. آذربایجان یکی از محدود کشورهایی است که در عین حال عضو سازمان همکاری های اسلامی و شورای اروپا می باشد. بدین ترتیب در سال 2008 ما وزرای فرهنگ کشورهای اسلامی را نیز به اجلاس وزرای فرهنگ کشورهای عضو شورای اروپا دعوت نمودیم. بیش از 100 وزیر که نمایندگان کشورهای عضو این دو سازمان بودند برای اولین بار در باکو گرد هم آمدند. این امر "روند باکو" نام گرفت. این روند در حال توسعه می باشد و با گذشت زمان از حمایت های بیشتری برخوردار میگردد. این اقدام به تلاشی جهانی مبدل گردیده و تاثیرات خویش را بر اتحاد، تفاهم متقابل و گفت وگوی تمدن ها بر جای میگذارد.

سال 2016 از جانب ریاست جمهوری آذربایجان سال چند فرهنگی نام گرفته است. در نتیجه در راستای حراست از ایده آل های بشری گوناگونی فرهنگی در سطوح بین المللی آن فعالیت خاصی در حال انجام می باشد.

در سال 2009 وزرای فرهنگ سازمان همکاریهای اسلامی در آذربایجان گرد هم آمدند. این بار وزرای کشورهای عضو شورای اروپا را به آذربایجان دعوت کردیم. در تاریخ 25-27 آوریل 2016 آذربایجان میزبان هفتمین همایش جهانی اتحادیه تمدن های سازمان ملل متحد با موضوع "زندگی مشترک در جوامع بشری"بود. بیش از چهار هزار شرکت کننده از 147 کشور جهان شامل روسای دولت وحکومت، وزرا، مقامات دولتی، نمایندگان رسانه های جمعی و سازمان های بین المللی در این مراسم شرکت نمودند.

بیانیه ی باکو اصلی ترین نتیجه ی همایش بود. این بیانیه هر گونه حمایتی از تبعیض، دشمنی و نفرت دینی مروج اعمال زور را به صورتی قاطع مورد انتقاد قرار داده و از کشورهای عضو خواست تا بر علیه اشکال و نمود های افراطی گری همراه با اعمال زور بسیج گردند.

بیانیه باکو برای دولت ها و سازمان های بین المللی به عنوان عاملی برای مبارزه با اعمال زور، افراط گرایی و بیگانه هراسی به یکی از اصول اساسی بدل خواهد شد. در ماه آوریل سال آینده آذربایجان در چارچوب روند باکو میزبان چهارمین همایش جهانی گفت وگو های بین المللی بین فرهنگ ها خواهد بود.

سفر معنوی پاپ اعظم رم به آذربایجان در تاریخ 2 اکتبر سال 2016 نمونه ای از تاثیرات کشورمان بر گفتگوهای بین المللی و گفتگوی بین ادیان به شمار می رود.

-         تداوم دیپلماسی فرهنگ، بشر دوستی و ورزش

شهر باکو اکنون در مقیاس جهانی به محلی برای برگزاری تدابیر معتبر سیاسی، فرهنگی، ورزشی و تجاری تبدیل شده است. از یک سو زیر ساخت های کشور باکو و از طرف دیگر سیاست های مثبت دولتمان زمینه ی مساعدی را برای برگزاری چنین تدابیری فراهم آورده است. پس از اولین دوره ی جام ملت های اروپا و  در پی آن برگزاری مسابقات فرمول یک اروپا در سال2017 با میزبانی بازی های اتحاد اسلامی کامل خواهد شد.

بنیاد حیدر علی اف با رهبری بانوی اول آذربایجان مهربان علی آوا کارهای مهم بسیاری را در راستای شناساندن فرهنگ آذربایجان به جهانیان و گشترش همکاری های آذربایجان در عرصه ی فرهنگ و کارهای بشر دوستانه به انجام میرساند. در داخل کشور به موازات اتخاذ تدابیر لازم جهت تحقق توسعه ی آذربایجان، علی الخصوص بنیاد حیدر علی اف و نیز موسسه ی توسعه ی بین المللی به واسطه ی AIDA تلاش های بسیاری را در راستای توسعه ی بین الملل به انجام می رسانند. آذربایجان مطالبات بشر دوستانه و اجتماعی -  اقتصادی کشورهای در حال توسعه را بواسطه ی AIDA  و از دیگر کانال ها پاسخ گو میگردد.

آذربایجان اکنون به انسانهایی که در نتیجه ی جنگ و بلاهای رخ داده در نقاط مختلف جهان مجبور به ترک محل زندگی خویش شده اند نیز یاری می رساند. به عنوان مثال آوارگان سوری ساکن اردن و همچنین 25 هزار زیان دیده ی سیل در پاکستان و نیز اهالی زیان دیده از ویروس ائبولا در آفریقا از کمک های آذربایجان برخوردار میگردند.  آذربایجان به عنوان عضو جدید شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد در طی عضویت خود در این شورا به تحقق بیانیه ی حقوق توسعه یاری خواهد رساند.

-         دفاع از حقوق اتباع، هموطنان و نیز اشخاص حقوقی آذربایجانی که در کشورهای خارجی به سر میبرند و همکاری با دیاسپور های آذربایجانی.

یکی از جهات تحقق سیاست های خارجی موفقیت آمیز دولت دفاع از حقوق اتباع جمهوری آذربایجان ساکن خارج از کشور مثمر ثمر بودن خدمات کنسولی به ایشان، افزایش تاثیرگذاری و در کل نیز فعالیت هایی است که روابط کنسولی و دیپلماتیک با سایر کشورها را متحول می سازد.

با هدف اجرایی سازی دستور مورخ 1 ژوئن سال 2016 ریاست جمهوری آذربایجان در پیرامون صدور ویزای الکترونیک، ساده سازی روند صدور ویزا و ایجاد سیستم "آسان ویزا" وزارت امور خاجه، موسسه ی دولتی نو آوری در خدمات و امور اجتماعی اتباع  وابسته به نهاد ریاست جمهوری فعالیتی مشترک را آغاز نموده است. در آینده ای نزدیک آسان ویزا اجر سازی خواهد شد. چنانچه در دستور قید گردیده است، ویزای آسان  عبارت از صدور ویزای الکترونیک به صورتی شفاف و با استفاده از فناوری اطلاعات و ساده سازی روند صدور ویزا برای اتباع خارجی و فاقد تابعیت می باشد.

آسان ویزا به عنوان بخشی از اصلاحات مدیریتی مترقی که توسط رهبریت کشور محقق می گردد از منظر گیسل توریست به کشور نیز از اهمیتی ویژه برخوردار می باشد.

با نگاهی صادقانه به فلسفه و ماهیت کلام آینده نگرانه و مدبرانه­­ی رهبر ملی حیدر علی اف که فرمود "استقلالمان ابدیست و غیر قابل بازگشت است"  سایت خارجی کشور که نتیجه­ی منطقی تداوم سیاست های موفقیت آمیز داخلی می باشد در طی 25 سالی که از استقلال کشور می گذرد در خدمت حراست و تحقق منافع ملی مان در سطوح بین الملی و تحکیم  مواضع بین اللملی دولت بوده است.

با اطمینان  می توان گفت که در طی سالهای آتی نیز به منظور تحقق مواردی که تحت رهبریت ریاست دولت  در حال اجرا باشد سیاست خارجی مان نیز به صورتی فعال و پایدار تداوم خواهد یافت.

ویز امور خارجه  جمهوری آذربایجان

المار ممدیار اف